Bireysel Başvuru Nedir?

Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru, herhangi bir kamu kuruluşunun eylem, işlem ya da ihmali nedeniyle kişilerin Anayasa’nın ve İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’nin ortak koruma alanında olan temel hak ve özgürlükleri ihlal edildiği iddiası ile başvurabildikleri bir hak arama yoludur.

Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru hakkı 12 Eylül 2010 tarihli Anayasa Değişikliği Referandumu ile Anayasa’nın 148. maddesinde yapılan değişiklik sonucu kabul edilmiş ve 23 Eylül 2012 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Bireysel başvuruda bulunabilmek için öncelikle diğer tüm idari ve hukuki hak arama yollarının tüketilmesi gerekir. Bu mercilerde alınan kararlar hak ihlali iddiasını karşılamıyor ise Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yoluna başvurulabilir.

Bireysel başvuru tali bir hak arama yoludur.

Bireysel Başvuru Kapsamında Korunan Temel Hak ve Özgürlükler Nelerdir?

Bireysel başvuru, Anayasa’da ve İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’nde güvence altına alınan ve aşağıda saydığımız hakları kapsamaktadır.

• Yaşama Hakkı
• Din ve Vicdan Hürriyeti
• İşkence ve Kötü Muamele Yasağı
• Düşünceyi Açıklama ve Yayma Hürriyeti
• Zorla Çalıştırılma Yasağı
• Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Düzenleme Hakkı
• Kişi Hürriyeti ve Güvenliği Hakkı
• Mülkiyet Hakkı
• Adil Yargılanma Hakkı
• Seçme ve Seçilme Hakkı
• Suç ve Cezaların Kanuniliği
• Özel Hayata ve Aile Hayatına Saygı Hakkı
• Eğitim ve Öğretim Hakkı
• Eşitlik Hakkı
• Konut Dokunulmazlığı ve Haberleşme Hürriyeti

Not: Anayasanın yargı denetimi dışında bıraktığı konular hakkında bireysel başvuru yapılamaz.

Bireysel Başvuru Nasıl Yapılır?

Bireysel başvuru, Anayasa Mahkemesinin internet sitesinde yer alan başvuru formu doldurularak ve gerekli evrak eklenerek yapılır. Başvuru 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ve Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü’nde gösterilen kurallara uygun şekilde ve resmi dilde yapılır. Başvuru doğrudan Anayasa Mahkemesi’ne yapılabileceği gibi herhangi diğer mahkemeler aracılığı ile de yapılabilir. Yine cezaevlerinde mukimler için geçerli olacak şekilde cezaevleri aracılığı ile de yapılabilir.

Bireysel başvuru yoluna başvuran, yurtdışında ise yurtdışı temsilcilikleri aracılığı ile de bireysel başvuru yapılabilir.

Bireysel başvuru formu eksiksiz ve okunaklı bir şekilde doldurulmalı, formda doldurulan bilgilerin doğru olması gerekmektedir. Başvuru formunda eksiklikler bulunması durumunda başvurucuya eksikliklerin giderilmesi için on beş gün süre verilir. Bu sürede eksikliklerin giderilmemesi durumunda başvuru idari yönden reddedilir. Başvurunun idari yönden reddedildiğine ilişkin karara tebliğ tarihinden itibaren 7 gün içerisinde itiraz edilebilir. İtiraz üzerine verilen kararlar kesindir.

Bireysel başvuru yapılırken hak kayıplarının yaşanmaması adına sürecin hukuk profesyonelleri olan avukatlar tarafından takip edilmesinin gerektiği kanaatindeyiz.

Not: Kamu tüzel kişilikleri bireysel başvuru yapamaz.

Not: Özel hukuk tüzel kişilikleri üyeleri veya çalışanları adına bireysel başvuru yapamaz.

Bireysel Başvuruda Süre

Başvuru konusu hakkında hukuk yollarının tüketilmesinin veyahut bir hukuk yolu yok ise ihlalin öğrenilmesinin ardından otuz gün içerisinde Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuruda bulunulabilir. Eğer başvuruya engel olabilecek zorunlu sebepler varsa engelin ortadan kalktığı tarihten itibaren on beş gün içerisinde, zorunlu sebep de ayrıca belgelenerek, bireysel başvuruda bulunulabilir.

Bireysel Başvuru Ücrete Tabi Midir?

Bireysel başvuruda bulurken belirli bir harç miktarının ödenmesi gerekmektedir. Söz konusu bu harç miktarı her sene güncellenmektedir.

Bireysel başvuruda bulunan kişinin belirlenmiş olan harcı ödeyecek maddi durumu yok ise muhtarlıklardan ya da Sosyal Güvenlik Kurumu’nda alınabilecek fakirlik belgesi ile adli yardım talebinde bulunulabilir. Başvurucunun adli yardıma uygun olup olmadığına Anayasa Mahkemesi yapacağı inceleme sonucunda karar verir.

Not: Bireysel başvuruda bulunan kişi başvurudan vazgeçtiği takdirde yargılama giderlerinden sorumlu tutulur. Yatırılan harcın iadesi yapılmaz.

Kabul Edilemezlik Kararı

Bireysel başvuru Komisyonlarca incelendikten sonra eğer başvuru, temel hak ve özgürlüklerin ihlali açısından önem taşımıyorsa ya da başvurucu önemli bir zarara uğramadıysa ve başvuru açık ve net dayanaklarla desteklenmiyorsa bu başvurular için kabul edilmezlik kararı verilebilir.

Eğer bir başvuru hakkında kabul edilemezlik kararı verildiyse aynı konuda tekrar başvuru yapılamaz. Zira kabul edilemezlik kararı kesindir.

Hukuk Yolları Tüketilmeden Bireysel Başvuru Yapılabilir Mi?

Hukuk süreci devam ederken bireysel başvuru kural olarak yapılamaz. Fakat tutukluluk ve tedbir durumları istisnaidir. Kişinin hukuk sürecinde devam eden bir mağduriyeti varsa ve başvurduğu mahkemelerce tutukluluğun kaldırılması talebi reddedilmiş ise tutukluluğun kaldırılması için bireysel başvuru yapabilir.

Tedbir durumunda ise davası devam eden kişinin sınır dışı edilme veya kendi ülkesine iade edilme gibi durumlarda gideceği ülkenin hukukundan ya da fiili durumundan dolayı kişinin kötü muamele göreceği veya ölüm cezasına maruz kalabileceği tespit edilirse kişinin mağduriyetini engelleyebilmek ve sınır dışı edilmesini durdurabilmek için tedbir kararı verilebilir.

Bireysel Başvuru Hakkının Kötüye Kullanılması

İstismar edici, yanıltıcı ve benzeri nitelikteki davranışlarda bulunulması durumunda başvurucunun bireysel başvuru hakkını kötüye kullandığı kabul edilir. Bu durumda başvurucunun bireysel başvurusu reddedilir ve yargılama giderleri ile disiplin para cezasına katlanmasına karar verilebilir. Söz konusu bu karar kesindir.

Başvurucunun Kimliğinin Gizli Tutulması Talep Edilebilir Mi?

Başvurucu, bireysel başvuruda bulurken belgelerinde kimliğini gizli tutamaz. Ancak gerekçesini belirtmek kaydıyla bireysel başvurusu kabul edildikten sonra kamuya açık belgelerde kimliğinin gizli tutulmasını talep edebilir.